Om de uitstoot van broeikasgassen in de bouwsector, één van de grootste veroorzakers van de uitstoot, te verminderen, heeft het Gewest een regelgeving aangenomen die hoge energieprestaties voor gebouwen en grote renovaties oplegt. We zien daardoor een aanzienlijke toename van dit soort woningen in Brussel.
De ‘strategie duurzame renovatie’ die het Gewest onlangs heeft aangenomen, zal deze trend wellicht nog versterken. Deze gebouwen met hoge energieprestaties (GHEP) blijken echter energie-intensief te kunnen zijn als ze niet ad hoc worden beheerd, onderhouden of gebruikt. Tot nu toe bestond er in Brussel geen systeem om inwoners te begeleiden.
Het Netwerk Wonen (NW) is een lokale operator op het gebied van stadsvernieuwing[1]. Wij werken regelmatig met personen die in HEP-woningen wonen en/of met openbare verhuurders die een GHEP-park beheren en die, in beide situaties, kampen met moeilijkheden in verband met het gebruik en het onderhoud van deze gebouwen. De informatie is vaak onvoldoende: geen uitleg vóór de betreding, geen opleidingen, geen bezoeken vooraf. Voor openbare verhuurders wordt het beheer en het onderhoud van zulk park, er mede door de snelle ontwikkeling en de verscheidenheid van de gebruikte technieken, niet makkelijker op.
Met de steun van Leefmilieu Brussel hebben we een proefproject (2019-2021) opgezet om een proces voor het begeleiden van deze bewoners te testen en te evalueren op basis van empowerment en een nauwe samenwerking met de beheerders (OVM’s, SVK’s, gemeenten, enz.). Doelstellingen: een adequaat gebruik van de woningen, het vertrouwd raken met het gebouw voor betere energieprestaties en een betere levenskwaliteit van de bewoners.
De opdrachten van onze verenigingen brengen hen er al enkele jaren toe bewoners van GHEP’s te begeleiden. Het Maison de Quartier Bonnevie heeft als pionier op dit vlak een zekere expertise opgebouwd (projecten l’Espoir en AmBaPa). We zijn dus niet vertrokken van een blanco blad en hebben ons eveneens laten inspireren door wat er in Frankrijk (Réseau AMU) gebeurt. Onze aanpak is vooral gebaseerd op informering, sensibilisering en samenwerking. Hierbij gelden twee rode draden: een betere transfer tussen gebruikers en beheerders en de empowerment van de bewoners. Aangezien het lokale begeleidingswerk met de bewoners en de beheerders zowel een technisch als een sociaal aspect in zich draagt, kunnen er vaststellingen in verband met het gebruik (zowel door de bewoners als de beheerders) maar ook moeilijkheden in verband met de technieken zelf gemeld worden.
Halverwege deze proeffase hebben we de aandacht gevestigd op een aantal problemen in sommige GHEP’s waaraan we de komende maanden specifiek zullen werken (workshops op maat voor facturen, specifieke informatietool over de gecontroleerde mechanische ventilatie of voor de regeling van de thermostaat, enz.). Maar onze begeleiding stuit ook vaak op structurele problemen, op verschillende niveaus afhankelijk van het gebouw:
- Veel meldingen omtrent gebouwen zonder externe zonwering en dus grote problemen met oververhitting in de zomer;
- Slechte kwaliteit van het sluitwerk in combinatie met zware driedubbele beglazing. Dus problemen op het vlak van dichtheid met thermische en akoestische gevolgen en dus ook een impact op de energieprestaties;
- Op andere sites zien de bewoners zich genoodzaakt elektrische radiatoren te gebruiken door problemen met de verwarming;
- Op nog andere sites lijken er steeds terugkerende problemen te zijn met het sanitair warm water. Sommige bewoners meldden dat ze al verschillende jaren geen warm water hadden.
- Bovendien hebben wij voor verschillende gemonitorde gebouwen vastgesteld dat bepaalde toegepaste technieken niet functioneel zijn (zonnepanelen, fytozuivering, warmtekrachtkoppeling, enz.)
In deze 1e fase van het project is gebleken dat één van de centrale thema’s de overdracht van informatie is: uiteraard van de beheerders naar de bewoners, maar ook van de ontwerpers en aannemers naar de beheerders en van de beheerders naar al hun teams. In dit verband lijkt het ons interessant om het aspect ‘sensibilisering/opleiding’ van de actoren rond de bewoners (conciërge, e-relaisbewoner, PSC…) verder te verkennen en om te analyseren in hoeverre er stroomopwaarts van de projecten een vorm van begeleiding in het bestek opgenomen kan worden.
Over enkele maanden, na deze proeffase, volgt een volledige evaluatie van de impact van onze begeleiding op het gebruik van GHEP’s.
[1] Netwerk van 9 verenigingen die advies geven over eco-renovatie en rationeel energiegebruik en de participatie van de burger ondersteunen.
Auteur: Marilène De Mol, Coordinatie Netwerk Wonen
Illustratie: Animation RenovaS 2019
Lees ook: Het stedelijke bioom; (OveGecertificeerd hout: HET hernieuwbare bouwmateriaal bij uitstek; (Over)verhitting in de scholen; To cure or to care?
