Een van de blikvangers op Batibouw was de tentoonstelling rond circulair bouwen: een samenwerking van Pixii – Kennisplatform Energieneutraal Bouwen, VIBE vzw en het architectenbureau A-tract. Maar wat is het ideale recept voor een circulair gebouw en welke producten gebruik je daar voor?
De tentoonstelling Circulair Bouwen drukt ons meteen met de neus op de feiten: de bouwsector produceert 33% van alle afval en ontgint 50% van alle grondstoffen, terwijl onze voorraden langzaam maar zeker uitgeput geraken. “Door circulair te bouwen wil men aan kringloopsluiting doen, zodat nauwelijks nog bouwafval gegenereerd wordt en er in principe in de toekomst geen nieuwe grondstoffen meer hoeven ontgonnen te worden”, verduidelijkt Debby Burssens van Pixii – Kennisplatform Energieneutraal Bouwen.
Pixii – Kennisplatform Energieneutraal Bouwen en VIBE vzw, het Vlaams Instituut voor bio-ecologisch bouwen, selecteerden 22 innovatieve producten op basis van enkele cruciale concepten zoals het hergebruik van tweedehands bouwcomponenten, het gebruik van omkeerbare verbindingen… “We keken daarbij zowel naar de gebruikte materialen, onderdelen en de montage en demontage als het gebruik van hernieuwbare materialen en bijvoorbeeld prefab-toepassingen”, aldus Debby Burssens. Ze neemt een van de stalen van de tentoonstellingstafel: “Dit is een scheidingswand, op maat van kantoorbouw, die volledig demonteerbaar is en waarvoor je noch vijzen noch lijmen nodig hebt. Zo kan je bijvoorbeeld latere aanpassingen gemakkelijk doorvoeren met weinig kosten en vooral zeer weinig afval.”
Meer dan materialen alleen
Pixii vzw en VIBE vzw willen met dit initiatief op Batibouw zowel bedrijven, overheden als burgers laten kennismaken met de wereld van circulair bouwen. “Maar materialen zijn lang niet het enige ingrediënt in een circulair gebouw”, verduidelijkt collega Eliah Mallants van Pixii – Kennisplatform Energieneutraal Bouwen, die zich specifiek specialiseert in dit thema. “De focus ligt al te vaak op bepaalde producten en in het bijzonder op hun einde-levensfase. De zoektocht naar circulair bouwen begint dan wel bij grondstoffen, maar mag daar niet op blijven vastzitten. Een gebouw is toch meer dan de bakstenen waaruit ze bestaat?”
We laten ons wel eens meer afleiden door allerlei innovatieve technieken, niets nieuws onder de zon. We moeten er evenwel voor zorgen dat innovatie een middel is, geen sausje dat je over het uiteindelijke ontwerp giet zodat het plots ‘circulair’ wordt. “Is een doordachte monolithisch structuur op de juiste locatie niet circulairder dan veel omkeerbare bouwsystemen? Die eerste kan de tand des tijds en onze menselijke grillen doorstaan. In het tweede geval veronderstellen we dat op het einde van de levensduur het bouwsysteem opnieuw gebruikt zal worden. Maar als het uiteindelijk zover is, ontbreken meestal de incentives en informatie en is het ‘circulaire’ systeem enkel nog goed voor de sloop”, doet Eliah Mallants uit de doeken.
De cirkel rond
Conclusie: de omkeerbaarheid van verbindingen op het einde van de levensduur is slechts één ingrediënt van het circulaire recept. “Vandaag denken we nog te weinig in kringlopen. Niet enkel wat materialen betreft, maar nog minder bij de verdienmodellen en eigendomsstructuren, het aanbestedings- en bouwproces, het water- en energiegebruik,…”, zegt Debby Burssens. Eliah Mallants vult aan: “Op stedenbouwkundig vlak krijgt circulair bouwen misschien nog de meest stiefmoederlijke behandeling. Ondanks het holistische gedachtengoed van het circulaire denken, blijven we hangen op het gebouwniveau en missen we de enorme positieve impact die een transitie op wijk- of zelfs stedelijk niveau zou kunnen teweeg brengen op onze leefomgeving.”
De zoektocht naar hét circulaire recept, laat ons dus vooral achter met nog méér vragen. Eliah Mallants geeft ons tot slot nog volgende doordenker mee: “Laten we beginnen met de vraag eens te herformuleren. In plaats van: “Hoe bouw je een circulair gebouw?”, vraag ik mij vooral af “Wat verlangen we écht van onze bebouwde omgeving?”. Hebben we elk ons eigen kantoor wel nodig, als het meestal leeg staat? Kunnen we niet beter een ruimte delen, of in een café werken als het overdag rustig is? Misschien moeten we onze gewoontes maar eens in vraag stellen.” Eén ding is zeker: de weg naar circulair bouwen is een harde noot om te kraken.
Auteurs: Eliah Mallants, Architect-stagiair en Debby Burssens, Coördinator Communicatie en Ledenwerking bij PIXII
Lees ook: Open innovation : Samen bouwen aan de innovatie van morgen; Het hergebruik, een veelbelovende toekomst ?; Een veelzijdig hulpmiddel voor woningrenovaties ?; CLT-Bouw – Alleen maar voordelen.
