“En als een afgedankt tropisch zwembad nu eens een circulaire voorbeeldstad werd? Dat is een van de verbazingwekkende voorbeelden die de leden van ecobuild.brussels konden ontdekken tijdens een studiereis naar Rotterdam.”
BlueCity: nieuwe kantoorruimtes met 90% hergebruikte materialen
De eerste dag begon met een bezoek aan het project BlueCity Offices, onder begeleiding van de architecten van Superuse Studios.
Deze plek belichaamt de buitengewone transformatie van een oud recreatiecomplex, een tropisch zwembad, in een innovatiehub voor de circulaire economie. Het project werd in 2017 opgestart in de voormalige discotheek van het zwemparadijs Tropicana. Onder leiding van Superuse Studios werd 1.300 m² heringericht om plaats te bieden aan 100 werkruimtes voor ondernemingen in de circulaire economie, van gedeelde kantoren tot private units, vast of flexibel.
De renovatie berust op een rigoureus circulaire aanpak, waarbij 90% van het materiaal afkomstig is van lokaal hergebruik. De meest opvallende elementen zijn de raamkozijnen van gerecupereerd redcedar, gebruikt in schuine glazen wanden. Die configuratie zorgt voor optimale lichtinval en betere akoestiek en bewaart de privacy van de aparte werkplekken. Andere hergebruikte materialen zijn onder meer staal, Europees structuurhout en ter plaatse gerecupereerde materialen, zoals delen van betonmuren en houten meerpalen die zijn omgevormd tot kantoren.
Die aanpak betekende een lagere CO₂-uitstoot, wel 68% lager dan die van een conventionele renovatie, waarmee zo’n 112.000 kg CO₂ werd bespaard. BlueCity bloeide uit tot een dynamisch ecosysteem, met start-ups, designers, stichtingen en onderzoekers die allemaal werken binnen de circulaire economie. Het gebouw herbergt ook het BlueCity Lab, een ruimte voor prototyping en onderzoek.
Het eiland van Brienenoord: een circulair paviljoen midden in de natuur
We nemen de watertaxi naar de tweede stop op onze route, het eiland van Brienenoord, een oase van groen in het hart van de stad. Daar ontdekken we het gemeentelijke paviljoen Buitenplaats Brienenoord. Dit gebouw, ook van de hand van Superuse Studios, werd gebouwd op basis van de oude constructie van het Kamphuis, met logistieke intelligentie en een focus op hergebruik. Na een gezellige lunch en een wandeling in deze rustige omgeving vertelden de architecten over hun methodologie, met bijzondere aandacht voor de aanpassing aan de lokale context en de valorisatie van bestaande materialen.
Rotterdam Centraal: een station tussen innovatie en stedelijke integratie
We zijn weer terug waar we zijn begonnen, aan het station Rotterdam Centraal, in het gezelschap van de architecten van bureau West 8. Het project voor het nieuwe Rotterdam Centraal was het resultaat van een samenwerking tussen de architectenbureaus Benthem Crouwel Architects, MVSA Meyer en Van Schooten Architecten en West 8, verenigd onder de naam Team CS. Dit ambitieuze project wilde het oude station, dat het toenemende treinverkeer en de doorkomst van de hogesnelheidstrein niet meer aankon, volledig transformeren tot een moderne en efficiënte transporthub. Het ontwerp werd uitgedacht in antwoord op de groeiende behoeften van reizigers en met het oog op een harmonieuze integratie in het stedelijk weefsel.
Het architecturale design van het station weerspiegelt de dualiteit van de wijken die het verbindt: in het noorden gaat de onopvallende en doorzichtige gevel op in de woonwijk uit de 19e eeuw terwijl in het zuiden een majestueuze ingang met een hellend dak de reizigers verwelkomt in het levendige stadscentrum. Met die aanpak vormt het station de schakel tussen die zeer verschillende stadszones. Door alle functies onder een dak samen te brengen, biedt het station een soepele ervaring aan de gebruikers en vergemakkelijkt het overstappen tussen trein, metro, tram, bus en andere vervoerswijzen. Bovendien past het project in een bredere visie op stedelijke ontwikkeling, waarbij het bijdraagt aan de herwaardering van de omliggende wijk en de positie van Rotterdam als groot Europees transportknooppunt bevestigt.
M4H: een industriële wijk in volle ontwikkeling
De tweede dag begint met een bezoek aan en een volledige presentatie van de M4H-wijk.
Deze wijk, aan de noordoever van de Maas in Rotterdam, is een oude, 120 hectare grote havenwijk in volle ontwikkeling. De site was ooit gespecialiseerd in de op- en overslag van fruit, maar vormt nu het hart van een ambitieus project dat het gebied wil omvormen tot een innovatieve wijk waar huisvesting, creatieve industrie, cultuur en duurzaamheid samenkomen. Samen met Havenbedrijf Rotterdam wil de gemeente van M4H een proeftuin voor de circulaire economie maken, met technologische bedrijven, educatieve instellingen en culturele initiatieven. Dit project maakt deel uit van het grotere Rotterdam Makers District, dat ook de RDM-site op de zuidoever omvat.
Het richtplan mikt op de oprichting van 3.500 tot 5.000 woningen tegen 2035, met behoud van een sterke aanwezigheid van industriële en ambachtelijke activiteiten. Binnen de wijk zijn verschillende specifieke deelgebieden afgebakend: zo is er het Galileipark, voor de grotere productiebedrijven, en zijn gebieden als het Keilekwartier en het Marconikwartier gericht op een mix van wonen en creatieve activiteiten. De nadruk ligt op duurzame mobiliteit, met gedeelde transporthubs, een fijnmazig fietsnetwerk en collectieve parkeeroplossingen. M4H wil ook een proeftuin van klimaatbestendigheid zijn, met groene infrastructuur en innovatieve energiesystemen.
We werden verwelkomd door een delegatie van mensen uit onderstaande bedrijven, met wie we in een gezellige sfeer ideeën konden uitwisselen. ABuilding reuse – De HER by project leader Rick Knufman
- M4H How do we want to build – Keilecollectief – Group A/Keilecollective (Folkert / Willem / Monica)
- Circular area development M4H (Quintus Drop + Wouter Streefkerk)
Wat we meenemen uit die gesprekken
1. Ecologische uitdagingen van de bouw
De bouwsector vertegenwoordigt ongeveer 40% van de wereldwijde CO₂-uitstoot, waarvan een groot deel uit de ‘embodied carbon’ komt (de koolstofvoetafdruk van het materiaal), vooral bij nieuwe bouwwerken. In Nederland komt 85% van de uitstoot van nieuwe gebouwen van de gebruikte materialen. We moeten dus hoognodig de traditionele modellen herzien om ons te kunnen houden aan een koolstofbudget in lijn met de doelstellingen van het akkoord van Parijs (1,5 °C).
2. Het ‘Paris Proof’-concept
De ‘Paris Proof’-methode legt CO₂-emissieplafonds vast per m² voor verschillende soorten gebouwen (huisvesting, kantoren enz.) met berekende doelstellingen tegen 2021, 2030, 2040 en 2050. Case studies tonen aan hoe je door traditionele materialen te vervangen door biogebaseerde of gerecyclede materialen de koolstofvoetafdruk drastisch kan verminderen.
3. Voorbeelden van concrete projecten
- Rijnhaven en M4H (Rotterdam): vergelijking tussen conventionele modellen (beton, staal) en hybride of biogebaseerde modellen laten een verminderde impact tot een negatieve koolstofvoetafdruk zien.
- Station Harderwijk: verschillende ontwerpscenario’s tonen hoe de Paris Proof-doelstellingen kunnen worden behaald door materiële innovaties en een geoptimaliseerde structuur te combineren met materialen van biologische oorsprong.
4. Circulaire aanpak van de stad Rotterdam
Rick Knufman presenteert de strategie van Rotterdam voor circulaire bebouwing: vermindering van energie, duurzaam bronnenbeheer en een gezond leefkader. Projecten als ‘De HER’ en het ‘Milieupark’ illustreren de integratie van hergebruikte materialen in openbare projecten en onderstrepen de veranderingen die nodig zijn in het bouwproces, vooral met een planning op basis van de beschikbare materialen.
5. Kosten en logistiek
Hoewel de initiële kosten voor een circulair project soms wat hoger liggen (bv. 14% hoger bij ‘De HER’) wordt dat gecompenseerd door de ecologische voordelen. Opslag, logistiek en materiaalhubs worden in dit nieuwe model belangrijke elementen.
MVRDV NEXT: anders denken over architectuur
Als laatste stop op onze studietrip worden we warm ontvangen in de kantoren van MVRDV architecten, waar het team ons hun strategische visie voorstelt aan de hand van het MVRDV NEXT-programma. Dit programma gaat aan de slag met geavanceerde digitale tools en experimentele bouwkundige modellen, die gebruik maken van onder meer kunstmatige intelligentie, energiesimulaties en een datagerichte benadering.
MVRDV NEXT is vooral geïnteresseerd in domeinen als kunstmatige intelligentie, virtual reality en duurzaamheid. Het SolarScape-project, bijvoorbeeld, beoordeelt de impact van nieuwe bouwwerken op de blootstelling aan natuurlijk licht en helpt zo bij het ontwerpen van een aangenamere en duurzamere stadsomgeving.
Van BlueCity tot MVRDV, we zagen op elke stop van onze route de voordelen van een geïntegreerde circulaire aanpak. We keren terug met concrete ideeën, belangrijke contacten en nieuwe tools. Wat kunnen we anders gaan doen in Brussel? Het speelterrein ligt klaar, we denken in het bijzonder aan Brussel-Zuid dat inspiratie zou kunnen halen bij Rotterdam Centraal … Het is aan ons om ermee aan de slag te gaan!
🔁 Wil je nooit meer een initiatief missen of wil je een inspirerend bezoek voorstellen? Schrijf je in op onze nieuwsbrief of volg ons op een van onze sociale netwerken.
