Wanneer we het hebben over duurzaamheid in bouw- of stadsontwikkelingsprojecten ligt de focus vaak – en terecht – op het milieu. Het economische en sociale aspect zijn minder evident om in een project te integreren.
Dankzij een actieonderzoek in het kader van het stadsvernieuwingscontract (SVC) ‘Midi’ hebben we samen met onze partners Osmos Network en IDEA Consult inzicht gekregen in deze twee andere pijlers en beter begrepen hoe we ze in projecten kunnen opnemen.
Eerst onderzoeken, dan ontwerpen
Een van de doelstellingen van het onderzoek was inzicht te krijgen in de uitdagingen van de sociale en economische actoren in de perimeter (verenigingen, winkels, bedrijven, enz.) om acties te bepalen die hierop een antwoord bieden.
We hebben de kwestie benaderd vanuit collectieve intelligentie: zijn de belangrijkste belanghebbenden uiteindelijk niet de beste experts?
Twee types contacten werden gecombineerd om zeer snel bruikbare resultaten te krijgen:
- Een eenvoudige opmeting van de wijk, te voet, op verschillende momenten van de week, met een fototoestel en een notitieboekje in de hand;
- Vele individuele gesprekken, ter plaatse of per telefoon, vaak gepland en soms spontaan;
- Een diagnostische wandeling met de bevraagden. We zijn door de wijk gegaan en hebben verschillende standpunten over de bevindingen en de oplossingen verzameld;
En er zijn verschillende tools gebruikt om de resultaten in kaart te brengen, een cruciale stap:
- Een mapping van de interviews in de wijk (wat zegt men en waar?)
- Persona’s (fictieve portretten geïnspireerd op de interviews), bijzonder nuttig om persoonlijke verhalen op anonieme wijze te vertellen
- Een verhalende kaart van de wijk, met de ervaringen en projecten van de wijk, en het heden en de toekomst in één beeld
Enkele lessen voor stadsvernieuwing
De belangrijkste les: methoden voor collectieve intelligentie zijn krachtige tools om verder te kijken dan de morfologische en materiële benadering van een wijk. Door een beter inzicht in de lokale (sociale en economische) dynamiek kunnen projecten helpen deze te activeren. Het gaat niet langer alleen om het inpassen in een context, maar om er op een positieve en transparante manier echt deel van uit te maken. Laat er geen misverstand over bestaan: als we deze methoden correct toepassen zullen ze ons niet alleen helpen om de openbare ruimte beter in te richten, maar ook om een programma op te stellen en zelfs om toekomstige bewoners voor gebouwen te vinden.
Ons experiment was niet bedoeld om tot een concreet project te leiden, maar we hebben wel geleerd dat deze investering vanaf een bepaal niveau de moeite waard is, niet alleen vanwege de sociale aanvaardbaarheid, maar ook gewoon omdat dit werk zinvol is vóór de start van de montage en het ontwerp.
De methode is gebundeld in een praktische gids gepubliceerd door hub.brussels en zal ervoor zorgen dat stadsvernieuwing een grotere impact heeft op de sociale en economische dynamiek van wijken.
