Materialen, de nieuwe focus van duurzaam bouwen?
De bouwsector is verantwoordelijk voor 40% van de koolstofuitstoot en 30% van het geproduceerde afval. In deze context speelt het koolstofvrij maken van bouwmaterialen een cruciale rol. Dit geldt met name voor beton en staal, beide koolstofintensieve materialen die tijdens de productie aanzienlijke hoeveelheden broeikasgassen uitstoten.
Bij Natura Mater werken we al 4 jaar samen met professionals om de impact van materialen in hun projecten te verminderen. Onze methodologie, die aanvankelijk intuïtief werd ontwikkeld, komt overeen met de methodologie die onlangs door de Verenigde Naties werd gepubliceerd (vermeld in het rapport “Building Materials and the Climate: Constructing a New Future). Er wordt een strategische aanpak voorgesteld op basis van 3 pijlers die moeten worden gevolgd in de volgorde “Avoid – Shift – Improve”. De nadruk ligt op het vermijden van koolstofintensieve materialen waarvoor grondstoffen moeten worden gewonnen. Als deze fase onmogelijk blijkt, is de volgende optie om over te schakelen op regeneratieve materialen die koolstof opslaan. Als laatste redmiddel worden verbeterde bestaande materialen gebruikt.
Avoid
De eerste pijler “Avoid” is gericht op het vermijden van de winning van nieuwe grondstoffen en dus het gebruik van nieuwe materialen. Met dit in gedachten is het cruciaal om renovatie te stimuleren en sloop en nieuwbouw zoveel mogelijk te vermijden. Deze eerste pijler omvat ook het verminderen (of, idealiter, zelfs volledig vermijden) van de overdimensionering van staal- en betonconstructies. Studies hebben aangetoond dat het mogelijk is om de milieu-impact van een gebouw tot 30% te verminderen door oversizing te vermijden.
Tot slot is in deze eerste pijler het hergebruik van bestaande materialen van bijzonder belang, omdat het niet alleen de levensduur van materialen verlengt en dus afval voorkomt, maar ook de productie van een nieuw materiaal en dus de winning van nieuwe primaire hulpbronnen vermijdt. In deze context hebben we in België het geluk te beschikken over een bijzonder dynamisch ecosysteem voor hergebruik, met pioniers zoals Rotor DC, maar ook nieuwkomers zoals Coliseum en zelfs specialisten zoals Composil ReUse (tapijt) en Mobius (valse technische vloeren).
Shift
Als het niet mogelijk is om het gebruik van nieuwe materialen te vermijden, moedigt de tweede pijler “Shift” een overgang naar biogebaseerde materialen aan, die CO2 kunnen opslaan en op een relevante tijdschaal kunnen regenereren. Bamboe, stro, hennep, maar ook schelpen en dierlijke vezels… De grondstoffen zijn vrijwel oneindig. Bij Natura Mater gebruiken we ook grondstoffen uit de aarde, die vrijwel koolstofneutraal zijn.
De twee voorbeelden die het meest te binnen schieten zijn het gebruik van hout voor constructies (op voorwaarde dat het gecertificeerd is, natuurlijk) en isolatie. Er zijn verschillende isolatieproducten van biologische oorsprong om aan bijna elke behoefte te voldoen. Maar daar houden biogebaseerde producten niet op. Plantaardige, dierlijke en ruwe aardse grondstoffen worden gebruikt in praktisch alle soorten materialen: metselwerk, panelen, pleister, verf, enz. We denken in het bijzonder aan kalkhennepblokken of blokken van ongebakken aarde (zeer lokaal!), die alternatieve oplossingen bieden voor minder belastende structuren.
Improve
De laatste pijler “Improve” heeft betrekking op het verbeteren van de decarbonisatie van “conventionele” materialen om hun koolstofvoetafdruk te verkleinen. Deze pijler richt zich vaak op het verminderen van de energie die nodig is om materialen te produceren, beter bekend als grijze energie.
Tot slot is het gebruik van hoogwaardige gerecycleerde materialen een cruciaal aspect van de pijler “Improve”. Het is natuurlijk noodzakelijk om de voorkeur te geven aan materialen die voor een groot deel uit gerecycleerd materiaal bestaan. Het zou absurd zijn als een gerecycleerd materiaal meer nieuw materiaal nodig heeft dan het kan recycleren.
Oog voor prioriteiten bij duurzaam bouwen
Het is cruciaal om te onthouden dat de strategie “Avoid – Shift – Improve” een essentiële strategische aanpak biedt voor de overgang naar duurzamer bouwen. Er moet benadrukt worden dat deze drie pijlers hiërarchisch zijn, met het vermijden van winning als eerste prioriteit, gevolgd door de overgang naar biogebaseerde materialen en als laatste principe het verbeteren van de decarbonisatie van conventionele materialen.
Dit is des te belangrijker omdat de 3e pijler “Improve” vaak wordt benadrukt in de communicatie van materiaalproducenten. Het is echter essentieel om te onthouden dat het pas in werking treedt nadat de principes “Avoid” en “Shift” zijn toegepast. Alleen door prioriteit te geven aan deze drie concepten, in die volgorde, kunnen we de algemene doelstellingen voor de bouw bereiken.
Auteur : Camille Mommer, Co-founder | Science & Partnerships bij Natura Mater en Vicevoorzitter van ecobuild.brussels
Lees ook : Good Soil : de bodemkwaliteit beschermen voor een betere levenskwaliteit in Brussel; Dakbedekking in crisis: op weg naar innoverende en toekomstgerichte; Begroen je dak en profiteer van de vele voordelen die een groendak biedt; Gebouwen energie- en milieuefficiënter maken, dat kan je niet improviseren
