Begin oktober trokken 15 leden van de cluster ecobuild.brussels naar Bordeaux, ook bekend als de wereldhoofdstad van de wijn, de ‘parel van Aquitaine’ en de ‘Maanhaven’. De stad is de laatste 15-20 jaar in volle transformatie.
Doel van het bezoek: ontdekken, bijleren, inspiratie opdoen en netwerken, met stedelijke vernieuwing als rode draad. Aan de hand van ontmoetingen met innovatieve spelers en bezoeken aan emblematische projecten maakten de deelnemers kennis met de duurzame oplossingen die door de stad of door privéspelers werden genomen om klimaat- en stedelijke uitdagingen aan te pakken. Warmtenetwerken, zachte mobiliteit, stadsvernieuwing … Op al deze gebieden werpt Bordeaux zich op als een laboratorium voor innovatie. Een uitgelezen inspiratiebron voor onze delegatie!
Dag 1: Bordeaux Métropole en Innogaronne
De eerste dag begon onder een schuchtere zon. We staken de bekende stenen brug over naar de Rive Gauche. We genoten van het uitzicht op de kades en het stadscentrum en gingen dan naar de Cité Municipale, waar we werden verwelkomd door verschillende diensten van Bordeaux Métropole.
Na een algemene presentatie van de Métropole (bevoegdheden, organisatie, kerncijfers enzovoort) kwamen verschillende actiepunten inzake duurzame ontwikkeling aan bod, met name:
- Initiatieven en projecten op het gebied van circulaire economie, hergebruik van materialen en ecoconstructie
- Samenwerking en internationale relaties in verband met de duurzaamheid van de Métropole.
- De ‘Opération d’Intérêt Métropolitain’ (OIM) ‘Arc Rive Droite’ met projecten om van de rechteroever een gebied van transitie te maken.
- Stedelijke warmtenetwerken die het gebruik van hernieuwbare energie optimaliseren om de stedelijke infrastructuur te verwarmen, wat bijdraagt tot de energieonafhankelijkheid van de stad. Dit helpt ook energiearmoede te bestrijden dankzij stabiele tarieven en genereert banen die niet kunnen worden gedelokaliseerd.
- Het Plan Vélo Métropolitain, gericht op het aanmoedigen van het gebruik van de fiets door middel van geschikte en veilige infrastructuren, evenals initiatieven om de zachte mobiliteit te bevorderen.
Uit deze gesprekken werd duidelijk hoe de metropool Bordeaux zich inzet om de levenskwaliteit van zijn bewoners te verbeteren en tegelijkertijd de milieu-impact te verkleinen.
Na het uitzicht op Bordeaux te hebben bewonderd vanaf de 5e verdieping gingen we van de ’theorie’ naar de praktijk. Op naar Innogaronne, een hub van innoverende bedrijven in de duurzame bouw. Na een korte rondleiding kregen we verschillende presentaties door
- Odeys: onze tegenhanger ter plaatse, de cluster voor duurzame bouw en inrichtingen in Nouvelle-Aquitaine
- Nobatek/INEF4: onderzoeks- en innovatiecentrum gespecialiseerd in technologische en ecologische oplossingen in de bouw
- Domo France: bouwpromotor die zich inzet voor duurzaam en sociaal bouwen. Het bedrijf ontwikkelt innovatieve en inclusieve huisvestingsprojecten en past ecologisch verantwoorde praktijken toe om de levenskwaliteit van de bewoners te verbeteren.
Met een ecobuild-jasje en een helm op verkenden we met onze elektrische fietsen de werf van de toekomstige Coop & Bât-kantoren, een beetje verderop. Coop & Bât is een coöperatie die zich inzet voor het hergebruik van bouwmaterialen en voor de circulaire economie door lokale grondstoffen te hergebruiken en renovatieprojecten met een lage milieu-impact te begeleiden. Op hun bouwplaats zagen we hoe ze deze principes in de praktijk brengen: hergebruikte balken, aarde die ter plaatse werd uitgegraven, opgeslagen en hergebruikt, een aflopend isolatiedak van stro met infiltratie enzovoort. Een inspirerend voorbeeld wat betreft het gebruik en hergebruik van materialen van biologische oorsprong!
Terug bij Innogaronne maakten we kennis met de workshops van IFABE, een opleidingsinstituut gewijd aan ecologisch bouwen en oude technieken. Daar kregen we een gepassioneerde en beklijvende demonstratie van strooien muren en het gebruik van ongebluste kalk als basis voor het maken van pleister en witkalk.
Koji, een start-up uit Bordeaux gespecialiseerd in duurzame modulaire bouw, presenteerde zijn ecologische gebouwen. Deze worden opgetrokken uit voorgefabriceerde modules in hout, wat zorgt voor een snel en duurzaam bouwproces.
De eerste dag werd afgesloten met een netwerkdiner bij Les Récoltants, waarbij de leden van de cluster de kans kregen om op een informele manier van gedachten te wisselen met elkaar en met de mensen van Bordeaux.
Dag 2: Bassins à flot, Darwin en de Silva-toren
De tweede dag begon mistig. Aan de voet van de wijnstad kregen we een rondleiding in de ‘Bassins à flot‘-wijk door ANMA Archi die treedt op als hoofdurbanist. Dit project transformeert een voormalig havengebied van ongeveer 160 hectare – ondertussen ongebruikt – in een dynamische wijk, waarbij de rehabilitatie van historische gebouwen wordt gecombineerd met nieuwbouw. En niet te vergeten de vergroening (100.000 m² aan beplante openbare ruimten) en innovatie. Tegen 2025 voorziet dit project de bouw van 5.400 woningen voor ongeveer 12.000 inwoners. De wijk is uitgerust met een privaat warmtenet dat voor minstens 70% gebruik maakt van hernieuwbare bronnen. We waren onder de indruk van de geïntegreerde aanpak van het project, dat huisvesting koppelt aan openbare ruimtes en lokale economische ontwikkeling.
Na dit bezoek staken we opnieuw de Garonne over naar de rechteroever voor een bezoek aan Darwin Écosystème, een echt militant laboratorium voor de circulaire economie. Deze multifunctionele ruimte vormt zo’n beetje een onverzettelijk ‘Gallisch dorp’ te midden van een snel veranderend gebied en toont aan dat sociale innovatie, duurzaamheid en de rehabilitatie van historische stedelijke ruimten wel degelijk kunnen samengaan. Darwin is nu de thuisbasis van bedrijven en verenigingen die zich bezighouden met stadslandbouw, hergebruik en gezamenlijk beheer van hulpbronnen. Na een aangename lunch in Magasin Général op de site, stapten we weer op de fiets voor onze laatste stop op het programma.
In de namiddag hadden we afgesproken met Artbuild om de Silva-toren te bezoeken. Deze 56 meter hoge toren in houtskeletbouw is een gedurfd staaltje van duurzaam bouwen in een stedelijke omgeving. De vloeren en gevels zijn gemaakt van lokaal geproduceerd lagenhout. Nadat we te voet naar boven gingen, 16 verdiepingen hoog, waren we getuige van de plaatsing van een stuk geprefabriceerde gevel en bewonderden we het uitzicht. Het gebruik van hout, gecombineerd met innovatieve oplossingen voor energiebeheer, illustreert de transitie naar een groenere, milieuvriendelijkere architectuur. We hadden het ook over de obstakels die de stedenbouwkundige voorschriften met zich meebrengen – en in het geval van een houten constructie vooral ook de brandvoorschriften.
Daarna pakten we onze koffers en gingen we onder een stralende zon op weg naar het station.
Conclusie: Bordeaux, een inspirerend model van stadstransformatie voor Brussel
Deze studiereis bood ons de kans om concrete voorbeelden van duurzame stedelijke vernieuwing te ontdekken, met een focus op ruimtelijke ordening en energietransitie. Bordeaux positioneert zich als een innoverende stad die erin slaagt om stedelijke ontwikkeling en milieubescherming met elkaar te verzoenen. Misschien een aanpak die Brussel kan inspireren tot nieuwe ideeën?
De vele contacten en bezoeken leidden tot interessante discussies over de gemeenschappelijke uitdagingen en de lokale oplossingen en hebben de banden tussen de twee steden en tussen de leden ongetwijfeld versterkt.
