Hoewel ze in sommige delen van de wereld al honderden of zelfs duizenden jaren bestaan, vinden groendaken nog steeds maar mondjesmaat ingang bij het grote publiek. Veel mensen hebben nog steeds een negatief beeld van groendaken. De slechte reputatie is onverdiend, want dit type installatie heeft veel voordelen.
Ondanks hun slechte naam floreren groendakprojecten zowel in de stad als erbuiten. Een groendak verhoogt niet alleen de waarde van het gebouw, maar ook het comfort van de bewoners. Dat komt niet ongelegen, als je weet dat in 2025 ongeveer 70% van de wereldbevolking in steden zal wonen. Veel architecten en ontwikkelaars hebben groendaken in hun praktijk omarmd, om het milieu en de levenskwaliteit te verbeteren.
Zijn groendaken echt zo duur? Zijn ze zo moeilijk aan te leggen? Zijn de voordelen zo opmerkelijk?
Het is uiteraard essentieel om projecten eerst goed te bestuderen en nauwgezet te implementeren. De technische voorlichtingen TV 229 en de FLL-standaarden vormen de basis voor een onberispelijke implementatie. Stabiliteit en waterdichtheid zijn belangrijke elementen bij de aanleg van een groendak. Deze elementen moeten gecontroleerd en in sommige gevallen hersteld worden, bijvoorbeeld bij de renovatie van een gebouw. Zo kun je de waterdichtheid testen van een plat dak op een uitbouw met een bitumencoating. Een onderdompelingstest of rooktest kunnen worden uitgevoerd door erkende professionals. Wat de stabiliteit betreft, kan een stabiliteitsingenieur advies geven over de toegestane belasting van het dak. De vegetatie op een groendak en het substraat (de grond waarop de planten groeien) nemen water op wanneer het regent. Het dak werkt dan als een spons. De massa neemt toe en het waterdebiet wordt gewijzigd door de variabele teruglooptijd van deze stromen. Door het buffereffect draagt het groendak bij aan de bestrijding van overstromingen in het algemeen.
Groendaken worden geclassificeerd op basis van hun uiterlijk, gebruik (terras, parking, zonnepanelen enz.) en type vegetatie. Er is ook een onderscheid naargelang het aantal lagen: membranen en vilt voor wortelbescherming, drainagemembranen en grind aan de randen, modulaire waterretentiesystemen, substraten aangepast aan het type vegetatie (lavasteen, grind, puzzolana enz.), vegetatie aangepast aan het type groendak (vaste planten, eenjarigen, grassen, bollen, struiken en zelfs middelgrote bomen). Als particulier bijvoorbeeld kun je kiezen uit twee soorten groendaken.
Een dun groendak met een maximale totale dikte van 13 cm, “extensief” dak genoemd. Dit soort groendak is onderworpen aan 6% btw en wordt gekenmerkt door sedumachtige vegetatie met kruidachtige planten, mossen, korstmossen en aromatische planten. Het is relatief licht, aangezien het mogelijk is om een plat dak te begroenen met een belasting van 55-60 kg/m² of meer, afhankelijk van de gebruikte materialen. Zwaardere systemen kunnen tot honderd kilo per m² wegen. Een semi-intensief of intensief groendak type terrastuin bestaat uit een dikker substraat en meer gediversifieerde vegetatie zoals sier- en moestuinen, struiken en bomen. Intensieve groendaken hebben een veel hogere belasting, gaande van 150 kg/m² tot 400 kg/m² of meer.
Bij de aanleg van een groendak is er een breed scala aan oplossingen zowel qua materialen als qua planten. Elk project moet van geval tot geval worden bestudeerd, afhankelijk van het beoogde gebruik van het dak. Het is belangrijk om het project te ontwerpen op basis van technische beperkingen zoals stabiliteit, waterdichtheid en afvloeiing en deze elementen vooraf te analyseren. Verder hangt het type plant (en substraat) natuurlijk ook af van het verwachte resultaat. Of het nu gaat om een moestuin in bakken met druppelirrigatie of een terras met uitgebreide beplanting van vaste planten, eenjarigen en sedums met een rustzone.
In dit opzicht definieert TV 229 lichte daktuinen als groendaken die bedekt zijn met een intensieve vegetatie die weinig onderhoud vergt. De beplanting bestaat dan uit graszoden en bepaalde traag groeiende sierplanten met aangepaste wortelstelsels. Het is belangrijk om op te merken dat bepaalde planten het best vermeden worden (zie TV 229-lijst), zoals de gewone acacia en de wilg, omdat hun krachtige wortelsystemen de waterdichtheid van het dak in het gedrang brengen.
Net als bij een tuin moet je ook rekening houden met factoren als oriëntatie en wind. Sedums doen het niet goed op daken gericht op het NOORDEN of in de schaduw van gebouwen. Dit zijn namelijk ideale omstandigheden voor mossen. Daarnaast zorgen onderhoud en bewatering ervoor dat het dak groen en vol bloemen blijft. De bewatering moet tijdens hittegolven zorgvuldig en gericht gebeuren om water te besparen. Dit kan bijvoorbeeld met de hand op een bijgebouw met een tuinslang of gieter, afhankelijk van de toegankelijkheid. Je kunt ook een geprogrammeerde sproeier installeren op een hellend groendak met oriëntatie ZUID-ZUIDWEST dat blootgesteld is aan uitdrogende wind.
Een groendak heeft twee effecten op de afwatering in stedelijke gebieden: het vermindert de totale hoeveelheid afgevoerd regenwater en vertraagt ook de piekafvoer bij stortbuien. In een onderzoek van Buildwise waarin verschillende soorten daken werden vergeleken (kale daken, groendaken en daken met grind) kwam de rol van waterretentie naar voren. De gemeten retentiescores op jaarbasis lagen rond de 30% voor de extensieve daken en 50% voor de intensieve daken die werden onderzocht. Verschillende factoren hebben invloed, zoals de dikte van het substraat, de soorten drainage en de planten. Het afvloeiend water van een groendak heeft een impact omdat het door verschillende lagen substraat en drainage gaat en over de materialen en het waterdichtingsmembraan stroomt. Het substraat en het organisch materiaal beïnvloeden de kleur van het afstromende water (gele verkleuring). Er kan ook een daling van de zuurgraad of een stijging van de PH worden waargenomen.
Het onderhoud van een dak met extensieve sedumbegroeiing kan vrij eenvoudig zijn, maar mag niet worden verwaarloosd. In de meeste gevallen volstaat een dagelijkse of wekelijkse visuele inspectie om anomalieën op te sporen, zoals een verandering in de kleur van de planten, die kunnen doodgaan als je er niets aan doet. Door in een vroeg stadium in te grijpen, kun je grote en kostelijke renovaties voorkomen. Doorgaans wordt het dak twee keer per jaar bemest en ongewenste planten worden indien nodig verwijderd. Dit is ook een gelegenheid om de regenwaterafvoeren en de drainagezones met grind te controleren en eventuele ophopingen van bladeren of organisch materiaal op te sporen. Tijdens het onderhoud moeten de geldende veiligheidsnormen worden nageleefd. In sommige gevallen is het verplicht om technisch personeel vast te maken met behulp van bevestigingssystemen.
Is een huis met een groendak comfortabeler? Vraag het maar aan wie in een gebouw met een groendak woont: de voordelen op het gebied van verbeterde leefomstandigheden staan buiten kijf. Bijvoorbeeld wat de akoestiek betreft, wordt lawaai getemperd. En vanuit thermisch oogpunt helpt een groendak de temperatuurschommelingen te verminderen, ook al vervangt het geen kwaliteitsvolle isolatie volgens de regels van de kunst.
Het wooncomfort verbetert erop. Er is bijvoorbeeld een onderzoek uitgevoerd naar een groen dak in Kassel in Duitsland (zie het boek “Dächer begrünen” van Gernot Minke, uitg. Ökobuch), bestaande uit een dichte vegetatie van kruiden en wilde grassen op een licht substraat van 16 cm.
Toen de temperaturen in de zomer overdag opliepen tot 30°C, kwam de temperatuur op dakniveau onder de substraatlaag niet boven de 17,5°C uit.
Indrukwekkend als je bedenkt dat een zwarte bitumen of EPDM waterdichte coating gemakkelijk tot 60°C warm wordt
! In de winter, toen de thermometer -14°C aangaf, daalde de temperatuur van het substraat niet onder 0°C.
Dankzij de beperking van de temperatuurschommelingen zorgen groendaken ervoor dat waterdichtingsmembranen minder snel beschadigd worden door UV, infrarood en temperatuurverschillen. Een dak begroenen verhoogt dus de levensduur.
Een stedelijke omgeving met veel groendaken verbetert de levenskwaliteit. Planten stimuleren immers het welzijn van bewoners en omwonenden door hun esthetische aantrekkingskracht en de productie van bloemen, fruit en groenten. Ze verfraaien de buurt en de stad en stimuleren de biodiversiteit. Ze verminderen het hitte-eilandeffect dankzij de verkoeling die ze bieden en ze ondersteunen de watercyclus door afvloeiing te verminderen en door evapotranspiratie. Ze spelen ook een rol in de luchtkwaliteit, want planten zuiveren de lucht door CO2 op te nemen en zuurstof te produceren, en ze vangen fijne deeltjes en stof op.
Toch nog bezorgd over de risico’s van groendaken? Weet dat het risico op brand sterk vermindert of zelfs onbestaande is als de FLL-normen worden nageleefd tijdens de aanleg. Er wordt een substraatdikte van ten minste 3 cm gebruikt en de samenstelling bevat maximaal 20% organisch materiaal voor een substraatdikte van 10 cm.
Of het nu in een stedelijke of landelijke omgeving is, een groendak is met zijn vele voordelen een waar genoegen voor gebruikers, vooral in een tijd waarin de zomers almaar warmer worden, met langdurige droogtes en verstikkende temperaturen. Deze hittegolfperiodes zullen zich in de toekomst blijven opvolgen. Groendaken kunnen ons helpen om beter met deze veranderingen om te gaan.
Niets zo ontspannend als samen met vrienden iets eten en drinken op een groendak en de frisse lucht inademen in een aangename, rustgevende omgeving.
Auteur: Violette PENASSE – VESTACULTURE
Lees ook: Gebouwen energie- en milieuefficiënter maken, dat kan je niet improviseren; Low tech als een manier om de verborgen milieueffecten van gebouwen te verminderen; Houtbouw, een pijler van de Europese Green Deal; Ontwerpen voor renovaties in de toekomst; Samenwerken met onderzoekers van de universiteiten in het SynHERA-netwerk om je innovatieprojecten tot leven te brengen
